Pune Metropolitan Region Development Authority
29/11/2025पायाभूत सुविधा प्रकल्पांमुळे FSI/TDR वापरण्याची रणनीती: बांधकाम क्षेत्रातील नवीन संधी
नवीन पायाभूत सुविधा प्रकल्प जसे की पुणे मेट्रोचे टप्पे, रिंग रोड किंवा टाऊन प्लॅनिंग स्कीम्स हे अनेक शहरांमध्ये विशेष विकास क्षेत्रांची निर्मिती करतात. या 'ट्रान्झिट-ओरिएंटेड डेव्हलपमेंट' क्षेत्रांमध्ये विकासकांना अधिक बांधकाम करण्याची परवानगी मिळवण्यासाठी FSI आणि TDR यांचा प्रभावीपणे वापर करता येतो.
FSI आणि TDR कमाल वापर
FSI Maximization
FSI म्हणजे चटई क्षेत्र निर्देशांक. विशेष विकास क्षेत्रांमध्ये FSI वाढवून मिळवता येतो:
बेस FSI
प्रकल्पाच्या झोननुसार मिळणारा FSI निश्चित केला जातो. (उदा. पुणे शहरात FSI ची श्रेणी $1.5$ ते $2.5$ दरम्यान आहे).
प्रीमियम FSI
TOD कॉरिडॉरमध्ये असलेले विकासक प्रीमियम FSI खरेदी करू शकतात. यासाठी बाजार मूल्यावर आधारित शुल्क स्थानिक प्राधिकरणाकडे भरावे लागते.
विशेष विकास क्षेत्र (TOD) ओळखणे
पायाभूत सुविधा प्रकल्पांच्या आसपासचे क्षेत्र 'ट्रान्झिट-ओरिएंटेड डेव्हलपमेंट' किंवा विशेष विकास क्षेत्र म्हणून घोषित केले जाते.
परिणाम
या क्षेत्रातील भूखंडांसाठी सरकार नियमांमध्ये बदल करते आणि जास्त FSI ची परवानगी देते.
उदाहरण
पुणे मेट्रो कॉरिडॉरच्या सुमारे ५०० मीटरच्या परिसरात (TOD झोन) विकास आणि मिश्र-वापर ला प्रोत्साहन देण्यासाठी FSI वाढवला जातो.
TDR चा धोरणात्मक वापर
TDR म्हणजे हस्तांतरणीय विकास हक्क. TDR विकासकांना FSI वाढवण्यासाठी एक शक्तिशाली साधन म्हणून काम करते.
TDR निर्मिती
जेव्हा सरकार सार्वजनिक वापरासाठी (उदा. रस्ते, उद्याने) खासगी जमीन अधिग्रहित करते, तेव्हा जमीन मालकाला मोबदला म्हणून विकास हक्क प्रमाणपत्र (DRC) म्हणजेच TDR सर्टिफिकेट दिले जाते.
TDR चे फायदे
वाढीव FSI साठी: विकासक TDR सर्टिफिकेट खरेदी करून आपल्या प्रकल्पातील बांधकाम क्षेत्रफळ वाढवू शकतात.
पायाभूत सुविधा विकास: TDR यंत्रणा रस्ते, शाळा, उद्याने आणि क्रीडांगणे यासारख्या गंभीर सार्वजनिक पायाभूत सुविधांच्या उभारणीत योगदान देते.
इतर पायाभूत सुविधा प्रकल्पांचा परिणाम
पायाभूत सुविधा प्रकल्पांच्या आसपासचे क्षेत्र 'ट्रान्झिट-ओरिएंटेड डेव्हलपमेंट' किंवा विशेष विकास क्षेत्र म्हणून घोषित केले जाते.
मुंबई मेट्रो आणि कोस्टल रोड
मुंबईत नवीन मेट्रो लाईन आणि कोस्टल रोडसारख्या प्रकल्पांच्या बाजूला DCPR 2034 अंतर्गत जास्त FSI आणि TDR तरतुदींचा फायदा मिळण्याची अपेक्षा आहे.
ऐरोली-कटाई बोगदा मार्ग (नवी मुंबई)
यामुळे कल्याण-शिल रोड आणि डोंबिवलीसारख्या भागांचे स्वरूप बदलून तिथे व्यावसायिक आणि निवासी विकासाची शक्यता वाढेल, ज्यामुळे आसपासच्या क्षेत्रातील FSI क्षमता वाढेल.
धारावी पुनर्विकास प्रकल्प
हा प्रकल्प मोठ्या प्रमाणात पुनर्वसन आणि नूतनीकरणासाठी TDR आणि प्रीमियम FSI नियमांमध्ये विशिष्ट बदल दर्शवितो, जो FSI/TDR चा लक्ष्यित वापर आहे.
TDR चा कमाल उपयोग करण्यासाठी, विकासकांनी प्रकल्पाचे नियोजन करताना स्थानिक नगररचना विभाग, DP मॅप, आणि TP योजना यांचे विश्लेषण करावे आणि योग्य कायदेशीर सल्लागाराची मदत घ्यावी.