सिंगल-विंडो क्लिअरन्स (SWC): 60 दिवसांत मंजूरी मिळविण्याचे प्रमुख टप्पे
महाराष्ट्रातील परवडणारी गृहनिर्माण आणि स्मार्ट सिटीज सरकारी प्रोत्साहन 2025
महाराष्ट्रातील बिल्डिंग लायबिलिटी आणि बांधकाम दोष कायदे 2025
महाराष्ट्रातील Consumer Protection Act 2019, RERA Defect Liability, Maharashtra Ownership Flats Act - या कायद्यांनी बिल्डर्सना ५ वर्षे संरचनात्मक दोष, २ वर्षे वॉटरप्रूफिंग, १ वर्ष इलेक्ट्रिकल दुरुस्त करणे बंधनकारक केले आहे! दोष नाकारल्यास ₹१० लाख दंड आणि कारावास होऊ शकतो. तुमची इमारत सुरक्षित आणि गुणवत्तापूर्ण आहे का?
१. दोष जबाबदारी कालावधी (Defect Liability Period)
| बांधकाम घटक | Defect Period | बिल्डर जबाबदारी |
| संरचनात्मक दोष | ५ वर्षे | संपूर्ण मोफत दुरुस्ती |
| वॉटरप्रूफिंग/लीकेज | २ वर्षे | मोफत दुरुस्ती |
| इलेक्ट्रिकल/प्लंबिंग | १ वर्ष | मोफत दुरुस्ती |
| पेंटिंग/फिनिशिंग | १ वर्ष | मोफत दुरुस्ती |
| फ्लोरिंग/टाइल्स | २ वर्षे | दोष असल्यास बदली |
संरचनात्मक दोष व्याख्या (Structural Defects)
- यामध्ये फाऊंडेशन कमकुवत होणे, स्तंभ/बीम तडे जाणे, स्लॅब धसणे, भिंत कोसळणे किंवा लोड-बेअरिंग क्षमता कमी होणे यांचा समावेश होतो, ज्यामुळे इमारत सुरक्षिततेचा धोका निर्माण होतो.
२.दोष नोटिस आणि निवारण प्रक्रिया
पायरी १: लिखित तक्रार
- नोटिस सामग्री: Flat/Unit तपशील, दोषाचे विस्तृत वर्णन, फोटो/व्हिडिओ पुरावा आणि दुरुस्तीची मागणी.
- पाठवणे: बिल्डर कार्यालय, सोसायटी सचिव, ईमेल (रीड रिसीटसह) यांद्वारे पाठवावी.
पायरी २: बिल्डर तपासणी
- १५ दिवसांत: बिल्डर किंवा त्यांच्या संरचनात्मक अभियंत्यांनी भेट देऊन दोष सत्यापित करणे आणि तपासणी अहवाल देणे बंधनकारक आहे.
पायरी ३: दुरुस्ती कार्य
- ३० दिवसांत (सामान्य दोष): काम सुरू करून ते पूर्ण करणे आवश्यक आहे.
- गंभीर दोष: सुरक्षा धोका असल्यास ७ दिवसांत, संरचनात्मक दोष असल्यास ६० दिवसांत काम सुरू करावे लागते
पायरी ४: बिल्डरने नकार दिल्यास तक्रार
- MahaRERA तक्रार: MahaRERA पोर्टलवर ऑनलाइन तक्रार दाखल करावी.
- Consumer Court: दुरुस्ती खर्च, मानसिक त्रास, वैकल्पिक राहण्याचा खर्च आणि कायदेशीर खर्चासाठी ₹५ लाख ते ₹५० लाख (प्रकरणानुसार) मुआवाजासाठी ग्राहक न्यायालयात तक्रार करता येते.
३.बिल्डर जबाबदारी आणि दंड
- RERA दंड: दोष दुरुस्त करण्यास नकार दिल्यास ₹५ लाख ते ₹१० लाख दंड, वेळेवर विक्री परवाना निलंबन किंवा नवीन प्रकल्पांवर बंदी.
- गंभीर दोष लपवणे: ₹१० लाख ते ₹५० लाख दंड, ३ वर्षे कारावास आणि RERA परवाना रद्द होऊ शकतो
- Consumer Court मुआवजा घटक: दुरुस्ती खर्च, वैकल्पिक राहण्याचा खर्च (₹१०,०००-३०,०००/महिना), मानसिक त्रास, कायदेशीर खर्च आणि ९% प्रति वर्ष व्याज.
४.महाराष्ट्र ओनरशिप फ्लॅट्स ॲक्ट (MOFA)
- अनिवार्य प्रकटीकरण: बिल्डरला संरचनात्मक डिझाईन, सामग्री तपशील (ब्रँड, गुणवत्ता), FSI वापर, सामान्य क्षेत्र वाटप आणि पार्किंग तपशील उघड करणे बंधनकारक आहे.
- Agreement for Sale: विक्री करारामध्ये RERA कार्पेट एरिया, ताबा तारीख, Defect Liability Clause आणि Penalty Clause समाविष्ट असणे आवश्यक आहे.
- Conveyance Deed: Occupancy Certificate (OC) मिळाल्यानंतर ४ महिन्यांच्या आत जमीन आणि इमारत मालकी सोसायटीच्या नावावर हस्तांतरित करणे (Conveyance Deed) अनिवार्य आहे. न केल्यास ₹१०,०००/दिवस दंड लागू होऊ शकतो.
५. ग्राहक संरक्षण कायदा २०१९
- व्याख्या: बांधकाम दोष हे 'Unfair Trade Practice' म्हणून गणले जातात.
- खरेदीदार अधिकार: दोषमुक्त उत्पादन (घर) आणि Implied Warranty (गुणवत्ता) चा अधिकार.
- तक्रार पात्रता: दोष शोधल्यापासून २ वर्षांच्या आत किंवा Defect Period मध्ये तक्रार करता येते.
६. सामान्य बांधकाम दोष आणि प्रतिबंध
| दोष प्रकार | सामान्य कारणे | लक्षणे |
| संरचनात्मक | सबस्टँडर्ड सामग्री, डिझाईन त्रुटी, अयोग्य बांधकाम पद्धत | भिंती/छताला तडे, फ्लोर असमान, दरवाजा/खिडक्या बंद न होणे |
| वॉटरप्रूफिंग | निकृष्ट वॉटरप्रूफिंग, ड्रेनेज स्लोप चुकीचा | छताची गळती, भिंतींवर ओलावा/फुगे, पेंट सोलणे |
| इलेक्ट्रिकल | अप्रामाणिक वायर, अयोग्य लोड गणना, Earthing नाही | शॉर्ट सर्किट, विद्युत शॉकचा धोका, MCB/RCCB खराब |
| प्लंबिंग | निकृष्ट पाईप्स, जोड लीकेज, अयोग्य स्लोप | पाणी कमी दाब, लीकेज, ड्रेनेज ब्लॉक |
- बिल्डर्ससाठी: ISI/BIS मान्यताप्राप्त सामग्री वापरा, Third-party Quality Audits करा आणि सर्व सामग्री Test Certificates चे दस्तऐवजीकरण करा.
- खरेदीदारांसाठी: खरेदीपूर्वी बिल्डरचा इतिहास, RERA नोंदणी आणि MahaRERA तक्रारी तपासा. Possession वेळी स्वतंत्र Home Inspector नेमून Snag List तयार करा.